Hiç düşündünüz mü, fikirleri taşıyan formlar mı önemlidir yoksa o fikirlerin etkisi mi önemlidir? Matbaanın ilk icat edildiği dönemlerde pek çok kimse, bu kadar kısa sürede kitap üretiminin etik olup olmadığından, bu sektörden para kazanan geleneksel el yazmacılarının çoğuna kadar önemli bir sosyal grubun işini kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya kalarak bu teknolojik gelişime karşı çıkmıştı. O çağlarda el yazmaları nadir bulunan ve pahalı ürünlerdi. Adeta kutsal olarak görülen el yazmaları karşısında matbaanın seri üretimi kimilerince kalitesiz, kimilerince ruhsuz bulunuyordu. Fakat bugün bu tepkiyi gösterenlerin çoğunun adı bilinmiyor.
Günümüz dünyasında da benzer bir kırılma noktasındayız. Adına Gutenberg 2.0 diyebileceğimiz bir dijital devrim çağındayız. Ancak bu devrimin gücü insanlar tarafından henüz yeterince idrak edilebilmiş değil. Dijital dünyada kitap yazmak ve yayımlamak oldukça masrafsız ve kurumsal engellere takılmadan sesinizi duyurabileceğiniz bir çağın habercisi hâline geldi.
Dijital olarak kitaplar yayımlamış bir yazar olarak kendimden örnek verecek olursam, ekonomik koşullarım geleneksel yayımcılık için kısıtlı bir durumdadır. Bir yandan da uzun bir süredir öğrencilik hayatıma devam ederek eğitimlerimi bitirmeye uğraşıyorum. Fakat tüm bu olumsuzluklara ve ekonomik engellere rağmen dijital olarak kitaplar yayımlamayı başarabildim. Daha öncesinde basılı olarak “doğrudan yayıncılık” yöntemiyle yayımlamış olduğum bir kitabım vardı. Bu yöntem, her ne kadar geleneksel yayımcılık içerisinde yeni bir yöntem olarak öne çıksa da bana epeyce bir masrafa sebep olmuştu. Üstelik neredeyse iki buçuk yıl kadar bir süre içerisinde yüz tane bile satamadı. Yine kendi cebimden masraf ederek temin ettiğim bu basılı kitabın kütüphanelere yollanmasını bizzat üstlenmeme rağmen teslim ettiğim çoğu kitabın akıbetinden emin de olamıyorum.
Lakin dijital kitapların güzel yanı, hiç masraf yapmadan kitabınızı yüzlerce hatta binlerce kişiye ulaştırabiliyor olmanızdır. Şu an yayımlamış olduğum dijital kitaplar binlerce okuyucuyla buluştu. Bu durum beni oldukça mutlu etti. Fikirlerimi bir araya getirip tarihe bir iz bırakmayı dijital kitaplar sayesinde rahatlıkla başarabiliyorum.
Bugün sosyal medyada ise çoğumuz tartışıyoruz, konuşuyoruz, gönderilere yorumlar yapıyoruz ve durumlar paylaşıyoruz. Yapmış olduğumuz bu eylemlere kimi zaman saatlerce, dakikalarca klavye başında zaman harcayarak ciddi bir vakit ayırıyoruz. Ancak yazmış olduğumuz bu sözlerin çoğu kısa bir süre içerisinde unutuluyor. Oysa aynı emekle düşüncelerimizi bir araya getirerek çok rahat bir şekilde kitaplara geçirebilirdik.
Dijital kitaplar arama motorlarında bulunabilir, alıntılanabilir, paylaşılabilir ve böylece eserleriniz arşivlenebilir. Bugün gerçekten özgün düşünen, yaratıcı fikirlere sahip olan ve yenilikçi çok sayıda insan var. Ancak bunların önemli bir kısmı fikirlerini bir eser etrafında toplayamıyor ve kitlelerle buluşturamıyor. Dijital kitaplar ise bu noktada devreye girerek bu insanlara çok güçlü bir imkân sunuyor. Fikirleriniz dijital dünyada kalıcı bir yer edinirken, düşüncelerinizin sosyal medyanın birkaç yüz karakterlik gönderilerine, laf yarışlarına, aforizma paylaşımlarına ve yorum tartışmalarına hapsedilmemesi çok daha iyi olacaktır.
Basılı kitaplar konusunda ise hâlâ çeşitli düşüncelerim olmakla birlikte, muhtemelen gelecekte araştırma kitaplarımı da dijital olarak yayımlamayı düşünüyorum. Çünkü geleneksel yayıncılık sözleşmeleri, gerçekten üretmiş olduğunuz fikri eserleri sanki kendilerininmiş gibi sahiplenerek yazarın hakları konusunda sırf üretim araçlarına sahip oldukları için ciddi ihlallerde bulunuyor. Fikri eserlerimi dijital olarak yayımlamaya devam etmeyi düşünüyorum. Bu konudaki kanaatim kesin bir durumda. Fakat araştırma kitaplarım için hâlâ muhtemel yöntemleri düşünmeyi de ihmal etmiyorum.
Ancak gelecekte muhtemelen dijital kitapların basılı olarak da temin edilebileceği sistemlerin kurulmasının mümkün olduğu gerçeğini de göz önünde bulundurmak gerekiyor. Tabii bahsetmiş olduğum durumun bir örneği olarak ABD’deki Amazon şirketini ve sektördeki diğer paydaşları göz ardı etmemek gerekiyor. Bizim ülkemizde ise henüz böyle bir sistem yok. Bir gün yayımlamış olduğum dijital kitapları basılı olarak okumak isteyen insanların da sipariş vererek dijital kitapların basılı hâlini elde edebileceği bir sistemin ülkemize de gelmesini isterim. Böyle bir sistem Google Play Kitaplar’da çok rahat bir şekilde hayata geçirilebilir. Bu fikrin bir proje olarak hayata geçirilmesi gerçekten çok güzel olabilir.
Bu ihtimali göz önünde bulundurarak gelecekte araştırma kitaplarımı ne yönde bir stratejiyle yayımlayacağımı tekrar düşüneceğim. Ancak söylemek istediğim şey şu ki, bugün akademide dahi yayınlar genellikle dijital ortamlarda yapılıyor. Şayet basılı kitaplar gerçekten o kadar gerekli mi diye düşünecek olursak, her yazar ve her üretici üretmiş olduğu eseri elinde tutmak ister. Bu hissin yerini ise hiçbir şey tutamaz, biliyorum. Fakat şartlar bunu sağlayamıyorsa, oturup da zihnimize kilit vurmanın, düşüncelerimizi esir etmenin ve onları ticari ve ekonomik kaygılara esir etmenin de bir anlamı olmadığını düşünüyorum.
Fikri eserlerin telif hakları konusunda kaygı yaşayan yazarlar da var, evet, biliyorum. Telif hakkı almak, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından çok ciddi sayılmayacak bir meblağa bağlı bulunsa da çok fazla sayıda eser üreten insanlar için bu durum zorlayıcı bir hâle gelebilir. Lakin bu durum içinde çeşitli alternatifler olmakla beraber, lisanslama için blokzincir altyapısını kullanan teknolojilerin olduğunu bilmenizi istiyorum. Ayrıca Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından ücretsiz olarak dijital kitaplarınıza ISBN alabilirsiniz.
Google Play Kitaplar gibi dijital kitap yayıncısı olan platformlar ise dijital olarak yayımladığınız kitaplarınıza dijital numaralar vererek telif haklarını Google bünyesinde korumaya da ayrıca özen gösteriyor. Önemli olanın, ticari ve ekonomik kaygılardan uzak bir şekilde yazarların üretebilmesi, yazabilmesi ve edebiyat, akademi ve felsefe dünyalarına güzel eserler kazandırabilmesi olduğunu düşünüyorum. Bu bağlamda dijital kitaplar gerçekten geleceğin en büyük devrimlerinden biri olacaktır.
Araştırmacı-Yazar
Mehmet Hüseyin Arslan
